คืออะไร…
เป็นเกษตรกรรมที่นำเอาหลักการความยั่งยืนถาวรภาพของระบบป่าธรรมชาติมาเป็นแนวทางการทำเกษตร ให้ความสำคัญเป็นอย่างสูงกับการปลูกไม้ยืนต้น ไม้ผล และไม้ใช้สอยต่างๆให้เป็นองค์ประกอบหลักของไร่นา ผสมผสานกับการปลูกพืชชั้นล่างที่ไม่ต้องการแสงแดดมาก หรือได้อาศัยร่มเงาและความชื้นจากการที่มีพืชชั้นบนขึ้นปกคลุม รวมทั้งจัดองค์ประกอบการผลิตทางเกษตรให้มีหลากหลายชนิดของพืชและสัตว์
คำว่า "วนเกษตร"ถูกใช้มาก่อนหน้านี้ โดยนักวิชาการและหน่วยงานที่ป่าไม้ โดยให้ความหมายที่มีนัยของการทำป่าไม้ผสมผสานร่วมกับการปลูกพืชและสัตว์แต่แนวความคิดและการดำเนินการภายใต้บริบทดังกล่าวไม่ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายแต่ประการใด เนื่องจากข้อจำกัดของการดำเนินการที่ผูกติดกับระบบราชการและกรอบความคิดที่พ่วงการจัดการป่าไม้แบบตะวันตก
วนเกษตรเป็นที่รู้จักกว้างขวางในสังคมไทยจากการบุกเบิกของผู้ใหญ่วิบูลย์ เข้มเฉลิม เมื่อปลายทศวรรษที่ 2520 ประสบการณ์ชีวิตที่ประสบกับปัญหาความล้มเหลวจากการทำเกษตรกรรมเชิงเดี่ยวในเชิงพาณิชย์ครั้งแล้วครั้งเล่าประดุจถูกตรึงไว้กับ “สายพานชีวิต”ทำให้ท่านตัดสินใจขายที่ดินส่วนใหญ่ทิ้งเพื่อนำไปชำระหนี้สิน แล้วใช้พื้นที่เล็กๆที่เหลืออยู่เพียงไม่กี่ไร่แปรสภาพไร่มันสำปะหลังเป็นระบบวนเกษตร ปลูกไม้ยืนต้นและพืชสมุนไพรผสมผสานกัน มีวิถีชีวิตที่พึ่งพาตนเองได้
ที่มา : หนังสือปฏิรูปเกษตรกรรมเพื่อความมั่นคงทางอาหาร : บทวิเคราะห์ และปฏิบัติการทางนโยบาย ผู้เขียน วิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ
