ล่าสุดเมื่อช่วงต้นเดือนที่ผ่านมาฉันมีโอกาสได้แวะไปเยี่ยมเยียนสหายซึ่ง รู้จักกันมานานท่านหนึ่งแถบเทือกเขาภูพาน ที่จังหวัดกาฬสินธุ์จึงได้มีโอกาสสัมผัสกับงานบุญกุ้มข้าวอีกครั้ง ซึ้งครั้งนี้เป็นงานบุญกุ้มข้าวใหญ่ของตำบลสายนาวัง อำเภอนาคู แม้ว่าจะไม่เหมือนกับที่เคยได้สัมผัสมา แต่การได้เห็นทั้งเด็กและผู้ใหญ่ในชุดภูไทนี้ช่างงามจับตาจริงๆ รวมถึงซุ้มประจำบ้านที่ประดับประดาอย่างสวยงาม จนไม่รู้ว่าระหว่างสาวภูไทกับพันธุกรรมพืชพื้นบ้านที่คัดสรรกันมาอะไรจะ สะดุดตาไปกว่ากัน หากจะนับพืชเหล่าพืชผลที่นำมาประดับประดาคร่าวๆน่าจะเกินหลักร้อยเห็นจะได้ มีทั้งบักอึ(ฟักทอง) บักหุ่ง(มะละกอ) บ่าเขือเครือ(มะเขือเทศ) มะเขือ ถั่ว ข้าวโพด น้ำเต้า พริก มัน บวบ เป็นต้น ซึ่งมีหลายลักษณะทั้งที่เป็นผลสั้นๆ ป้อมๆ ผลยาว ผลใหญ่ แบบขรุขระ เนื้อข้างในสีต่างๆ รสชาติที่เป็นเอกลักษณ์ของสายพันธุ์ท้องถิ่น
ซึ่งถ้ากล่าวถึงงานบุญกุ้มข้าวแล้ว คงต้องเอ่ยถึงข้าวที่มีมาให้ดูแบบละลานตาเลยที่เดียว ทั้งข้าวก่ำ ข้าวมะลิแดง ข้าวเจ้าแดง ข้าวแม่อ้าง ข้างสันป่าตอง ข้าวหางลี่ ข้าวขี้ตม ข้าวแมละ ข้าวกอเดียว ข้าวแสนสบาย ข้าวเล้าแตก ข้าวขาวใหญ่ เหนียวแดง ข้าวนางนวล ข้าวป้องแอ้ว ข้าวหอมเสงี่ยม ข้าวมะลิดำ ข้าวหอมสามกอ ข้าวหอมสกล ฯลฯ เห็นข้าวเหล่านี้แล้วทำให้ย้อนกลับมาคิดถึงตนเองเลยว่าตนเองเป็นคนที่เกิดใน ผืนดินแดนเกษตรกรรมแท้ๆแต่แทบจะไม่รู้ข้าวเลย เห็นข้าวเหล่านี้แล้วต้องขอบคุณบรรพบุรุษของเราและผู้ร่วมกันอนุรักษ์ข้าว เหล่านี้ไว้ให้คนรุ่นหลังได้มีโอกาสชมและชิม
เกษตรกรเหล่านี้เล่าให้ฉันฟังว่า ความหลากหลายทางพันธุกรรมพื้นบ้านนั้นเป็นอีกหนึ่งปัจจัยในความอยู่รอดของ พวกเขา เพราะพันธุกรรมเหล่านี้มีความแข็งแรงทนทานต่อโรค แมลง จึงไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมี ปุ๋ยเคมีในกระบวนการปลูก แถมยังเติบโตได้ดูโดยไม่ต้องมีการดูแลรักษามากนัก แถมยังเป็นสายพันธุ์ที่ถูกคัดสรรโดยธรรมชาติ มีการปลูก คัดเลือกปรับปรุงให้เข้ากับระบบนิเวศได้ด้วยมือของเกษตรกรเอง จึงสามารถเป็นมรดกสืบทอดให้แก่ลูกหลานสืบต่อไปในอนาคต ซึ่งถือเป็นการรักษาฐานทรัพยากรทางอาหารไว้
การที่เกษตรกรเลือกใช้สายพันธ์ท้องถิ่นช่วยในการสนับสนุนระบบเกษตรอินทรีย์ ยังส่งผลดีต่อผู้บริโภคอย่างฉันด้วยเช่นกัน เพราะนอกจากจะมีอาหารที่ปลอดภัยแล้ว อาหารที่หลากหลายเหล่านี้ยังเป็นปัจจัยที่สำคัญในการมีสุขภาพที่ดี บุญกุ้มข้าวใหญ่ของสายนาวังครั้งนี้นอกจากมีข้าว มีพืชพันธุ์ที่หลากหลายให้ได้ดู ได้ซื้อหา และได้กลับมาย้อนตั้งคำถามกับตนเองมากขึ้นในฐานะที่ฉันอยู่ในสังคมเกษตรกรรม เคยมีส่วนร่วมในการดูแล รักษาทรัพยากรที่หลากหลายเหล่านี้เอาไว้บ้างไหม ทุกวันนี้ได้เลือกกินข้าวที่หลากหลาย กินผักพื้นบ้านบ้างหรือยัง
แม้ว่าคงจะเป็นที่แปลกตาอยู่บ้างกับการเดินอย่างแช่มช้าท่ามกลางสายฝน ซึ่งคงไม่ต่างกันนักกับพันธุกรรมพืชพื้นบ้านท่ามกลางกระแสพันธุ์พืชปรับปรุง หรือกระแสการเรียกร้องไปถึงการดัดแปลงพันธุกรรม แต่ก็ไม่ผิดที่ใครบางคนจะเลือกเดินตากฝนเพื่อให้ได้สัมผัสกับธรรมชาติรอบตัว มากขึ้น ….