สวนของคุณบรรหาร แสงงาม
กับ สวนคุณชะเวง ธรรมโร

 ในงาน “ป่าเรียน ป่าเย็น ภูมิปัญญาชุมชนแก้วิกฤตโลกเดือด ครั้งที่ 1” ซึ่งจัดไปเมื่อวันที่ 22-23 กรกฎาคม 2567 ที่ไร่วุฒิภัทร ตั้งอยู่ในพื้นที่บ้านใหม่ ตำบลวังใหญ่ อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา

“ป่าเรียน” หรือสวนสมรมที่มีต้นทุเรียนบ้านพันธุ์เก่าแก่ 2 สวนแรกที่เราจะพาไปทำความรู้จัก ทั้งหมดอยู่ในตำบลวังใหญ่ เช่นเดียวกัน แต่มาจากคนละหมู่บ้าน

ทั้ง 2 สวนชุดแรกจาก 9 สวนที่ได้ส่งเข้าประกวด “ป่าเรียน ป่าเย็น” นี้ประกอบไปด้วย (1) สวนของคุณบรรหาร แสงงาม และ (2) สวนคุณชะเวง ธรรมโร ซึ่งสวนของคุณชะเวงเป็นสวนที่ได้รับรางวัลชนะเลิศในการประกวดดังกล่าว

สวนของคุณบรรหาร แสงงาม

แม้จะมีเนื้อที่เพียงประมาณ 2 ไร่ แต่สวนของคุณบรรหารก็ปลูกทุเรียนไว้ถึง 85 ต้น โดยเป็นทุเรียนบ้านที่มีการ “ทำสาว” นั่นคือติดตานำพันธุ์ทุเรียนยอดนิยมมาใส่ เช่น หมอนทอง ส่วนทุเรียนบ้านที่ให้ผลผลิตมีประมาณ 3 ต้น ชื่อ รวงผึ้ง ทองน้อย แปลงทุเรียนของสวนนี้อยู่ติดลำห้วย ส่วนพืชพันธุ์อื่นๆ มีมากกว่า 38 ชนิด

นอกจากทุเรียนแล้ว ไม้ผลในสวนของคุณบรรหารยังมีจำปาดะ ส้มเขียวหวาน ส้มจุก ชมพู่ มะเหมี่ยว มะยงชิด สละอินโด กล้วย ละไม มะเฟืองหวาน กล้วยน้ำว้า

ส่วนไม้ป่าและพืชผักสมุนไรอื่น เช่น เต่าร้าง เพกา ทัง พ้อ หมาก ไผ่ หมุย กระจง หว้าป่า พะยอม พานจงอาง เอื้องหมายนา ยอป่า เตยป่า ขี้ใต้ ไม้แดง สะเดา บอนท่า ลำเท็ง ตะเคียนทอง โกโก้ สะตอ ข่า พริกไทย ผักกูด

สวนคุณบรรหารอยู่ที่บ้านคลองยอ ตำบลวังใหญ่ อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา ปัจจุบันคุณบรรหารอายุ 64 ปีแล้ว ยังคงดูแลสวนด้วยตัวเอง โดยมีลูกชายมาช่วยอยู่บ้าง

สวนคุณชะเวง ธรรมโร

สวนของคุณชะเวงเป็นสวนที่ได้รับรางวัลชนะเลิศในการประกวด “ป่าเรียน ป่าเย็น” ในงาน “ป่าเรียน ป่าเย็น ภูมิปัญญาชุมชนแก้วิกฤตโลกเดือด ครั้งที่ 1” ซึ่งจัดไปเมื่อวันที่ 22-23 กรกฎาคม 2567 ที่ไร่วุฒิภัทร ตั้งอยู่ในพื้นที่บ้านใหม่ ตำบลวังใหญ่ อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา

“ป่าเรียน” หรือป่าทุเรียนบ้านของคุณชะเวงมีประมาณ 12 ไร่ จากพื้นที่ป่ายางทั้งหมดประมาณ 30 ไร่ โดยมีทุเรียนบ้านทั้งหมดประมาณ 100 ต้น ให้ผลผลิตแล้วประมาณ 15 ต้น และมีทุเรียนบ้านอายุ 100 กว่าปีจำนวน 3 ต้น เนื่องจากพื้นที่สวนอยู่ติดสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ทางความเชื่อ นั่นคือเรื่องทวดวังกำแพง จึงมีการตั้งชื่อต้นทุเรียนบริเวณใกล้เคียงว่า ต้นใต้วัง

นอกเหนือจากทุเรียนต้นเก่าแก่ที่บรรพบุรุษปลูก ทุเรียนส่วนใหญ่ในสวนคุณชะเวงได้เริ่มปลูกทุเรียนตั้งแต่เมื่อปี 2529 และตัวคุณชะเวงเองซึ่งปัจจุบันอายุ 52 ปีก็ได้มีการปลูกไม้ป่าและไม้ผลอื่นๆ เพิ่มเติมด้วย

“ที่สวนไม่ได้มีต้นทุเรียนมากมาย สวนมีต้นเรียนเดิมอยู่แล้ว ต่อมาปลูกเสริม แต่เน้นปลูกผสมผสาน เดินไปตรงไหน พืชในสวนสามารถกินได้หมด การปลูกพืชที่หลากหลายจะทำให้ความสมบูรณ์ของดินกลับมา” คุณชะเวงกล่าวถึงสวนตัวเองแบบคนถ่อมตน

ที่จริงแล้ว สวนซึ่งตั้งอยู่ที่บ้านโหล๊ะบอนในตำบลวังใหญ่ของเขามีพืชพันธุ์มากกว่า 120 ชนิด

ในส่วนไม้ผล เช่น ทุเรียนบ้าน สละอินโด ส้ม จำปูริ่ง กระท้อน ลางสาด เนียง ละมุด จำปาดะ ขนุน มะขามคางคก ส้มแขก ละไม มังคุด มะเฟืองหวาน หมอนทอง มะปราง มะม่วงหิมพานต์ มะกอกป่า ตาล เชอรี่ หม่อน ชมพู่สามพราน ลำไยคริสตัล กล้วยไข่ กล้วยหอมทอง กล้วยน้ำว้า ลองกอง กล้วยป่า มะพร้าว กระท้อนรอด

ไม้ป่า เช่น มันปู สะค้าน ตีนนกทูง ลิเภา ตาไก่ กลีบแรด ลำเท็งช้าง สะเดา ตีนเป็ด เดื่อยปล้อง ปอกระจง หลังแว พะยอม กระถินเทพา กระท่อมขี้หมู ไผ่ จันทร์ป่า กาแฟ ละไมป่า มะพูกป่า มะหาดใหญ่ เชียด ไผ่ป่า ไผ่สีมา กำชำ มะริด จิกนา ขี้แรด ก้ามปู พ้อ หว้าน้ำ เทพา สะตอ โกโก้ ปุดริง ฉิ่ง มันปลา สิเหวง ขอบนาง เต่าร้าง นมวัว เฉียงพร้าน้ำ ตาเป็ด เฟินใบใหญ่ ตะเคียนทอง ดังบาย นมแมว ข่าลิง ลังกับ ยาง ตีนเขียด ดากเงาะ

และผัก/สมุนไพร เช่น ชะพลู กระทือ ยายกระดูก สารภี กะทึง พลู กระชาย บัวสาย เตยหอม เหมร ฤษี นากปุด เน้น เอาะ ธรณีเย็น ยายกลัง กระวาน มันทัง ดีปลี เอื้องหมายนา ข่าไก่ดำ ย่านพา ขี้กา มะเหมี่ยว ทัง ปุดช้าง ชะมวง บอนท่า บอนยายรัด กระท่อม บุก กล้วยป่า ผักเหรียง ดาหลา บอนหรัง ผักกูด

สวนแห่งนี้ยังมีการจัดทำระบบน้ำด้วยการทำฝายแม้วชะลอน้ำ และการขุดสระบ่อดินหลายบ่อ ทำให้มีแหล่งน้ำของตัวเอง ทั้งยังมีบ่อปลาเป็นแหล่งอาหารอีกประเภทด้วย

ในสายตาของคณะกรรมการตัดสินการประกวด “ป่าเรียน ป่าเย็น” ได้ระบุว่า สวนคุณชะเวงเหมาะที่จะทำเป็นกิจการเกษตรท่องเที่ยว เนื่องจากสภาพพื้นที่อยู่ในหุบ มีความสวยงามโดยสภาพและสวนก็มีความอุดมสมบูรณ์