ลักษณะพันธุ์
เป็นข้าวหนัก อายุเก็บเกี่ยวประมาณ 180-200 วัน ลำต้นแข็ง กอตั้งสูงประมาณ 150-160 ซม. แตกกอ 10-25 ต้น ใบกว้างยาวแข็งมีสีเขียวเข้มมีขนเล็กน้อย ความยาวของแผ่นใบ 64 ซม. ความกว้างของแผ่นใบ 1.5 ซม. กาบใบสีเขียว ปล้องสีเขียว ยอดเกสรตัวเมียสีเหลือง ยอดเกสรตัวผู้สีขาว รวงยาวใหญ่จับเมล็ดถี่ คอรวงยาว 6-8 ซม.ก้านรวงอ่อน การติดเมล็ด 75-90% เมล็ดค่อนข้างป้อม ใหญ่กว่าข้าวปรับปรุงพันธุ์ ข้าวเปลือกสีน้ำตาลอ่อนมีขนสั้น ข้าวกล้องสีขาวอมน้ำตาลอ่อน ข้าวสารสีขาวขุ่น มีความหอมเล็กน้อย อ่อนนุ่มมาก
สภาพการปลูก
ปลูกได้ทุกสภาพดินในภาคอีสาน ชอบดินเหนียวปนทราย น้ำขังไม่สูงมาก
ข้อเด่น
ทนแล้ง ทนน้ำขัง ทนต่อเพลี้ยไฟ การแตกกอดี กินอร่อย อ่อนนุ่ม นึ่งขึ้นหม้อ เก็บเกี่ยวง่ายและให้ผลผลิตสูง จนได้ชื่อว่า ข้าวเล้าแตก
ข้อด้อย
เป็นข้าวที่มีความอ่อนนุ่มมากจนเหนียว คอรวงเปราะหักง่าย เป็นข้าวที่มีความอ่อนนุ่มมากนั้นสามารถแก้โดย ใช้เวลาแช่ข้าวก่อนนึ่งเพียง 1 ชั่วโมงหรือเก็บข้าวไว้กินช่วงครึ่งปีหลังเพื่อให้ยางข้าวแห้งลง หรือผสมกับข้าวพันธุ์อื่นที่เป็นข้าวแข็งในการนึ่ง และควรเก็บเกี่ยวให้ทันตามเวลาเหมาะสมก่อนข้าวแห้งกรอบและหักคอรวง
การแปรรูป
ใช้บริโภคและแปรรูป เช่น ทำข้าวเกรียบว่าวหรือข้าวโป่ง ข้าวต้มมัด ข้าวหลาม ขนมนางเล็ด และข้าวต้มต่างๆ
แหล่งอ้างอิง
ฐานข้อมูลเบื้องต้นพันธุ์ข้าวอีสาน เอกสารประกอบงานมหกรรมเมล็ดพันธุ์พื้นบ้านอีสาน
เรียบเรียงโดย เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือก และชมรมศิษย์เก่าบูรณะชนบทและเพื่อน